Akty prawne
Akt prawny – rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub organ do tego upoważniony. Akt prawny rozumiany jest też jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym (orzeczenie lub inna czynność prawna). Akt prawny w tym rozumieniu może być jednostronny albo dwustronny czy też konstytutywny lub deklaratoryjny.
Podział aktów prawnych ze względu na zakres obowiązywania:
- Akty powszechnie obowiązujące – wiążą nieograniczony podmiotowo krąg adresatów
- Akty wewnętrznie obowiązujące – dotyczą ograniczonego podmiotowo kręgu adresatów
Hierarchia aktów prawnych według Konstytucji RP:
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
- Ratyfikowane umowy międzynarodowe
- Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej
- Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy
- Rozporządzenia
- Akty prawa miejscowego
Budowa aktu prawnego
W toku praktyki stanowienia prawa wypracowano schemat formalnej budowy aktu normatywnego. Biorąc za punkt wyjścia polską praktykę wskazać można na następujące elementy w budowie aktu normatywnego:
- Nazwa rodzajowa aktu normatywnego (ustawa, rozporządzenie itp.).
- Data uchwalenia (ustanowienia) aktu.
- Tytuł określający jego zakres przedmiotowy
- Preambuła (arenga), czyli uroczysty wstęp, w którym ustawodawca przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele, podstawowe wartośc
- Część ogólna – obejmująca przepisy, które zawierają elementy wspólne dla norm zawartych w treści przepisów szczegółowych, zwykle elementy hipotez, a także normy sankcjonujące
- Część szczególna – zawierająca zasadniczą materię aktu normatywnego, odnosząca się zwłaszcza do dyspozycji i niekiedy sankcji norm prawnych,
- Przepisy przejściowe i końcowe
- Podpis złożony zgodnie z wymaganą procedur
Publikacja aktów prawnych
Warunkiem wejścia aktu w życie jest jego publikacja. Akty ogłaszane są w dziennikach urzędowych:
- Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
- Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski"
- Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (akty unijne)
- Dzienniki resortowe (urzędowe ministrów)
- Dzienniki urzędowe urzędów centralnych
- Wojewódzkie dzienniki urzędowe
W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej znajdują się opublikowane ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia Prezydenta RP, Rady Ministrów i poszczególnych ministrów. Z kolei w Monitorze Polskim znajdujemy uchwały Sejmu i wszystkie inne (poza rozporządzeniami) akty prawotwórcze naczelnych organów administracji, wydane na podstawie i w celu wykonania ustawy. Poza tym wydawane są dzienniki urzędowe, odpowiednie dla poszczególnych ministerstw, oraz dzienniki urzędowe województw, w których publikowane są zarządzenia wojewodów i przepisy gminne ogłaszane w ten sposób nakazem prawnym. Przepisy odnoszące się w większości do gminy, a więc uchwały rad gminnych oraz gminne zarządzenia porządkowe, powinny być ogłaszane w formie obwieszczeń wywieszanych w danej miejscowości, aby obywatele tam zamieszkujący mieli możliwość zapoznania się z nimi.